TUM SING LE RAL DAWN


Nikhat cu Ral Dawn le a nu lo ah feh. An lo thlawh nakah cun Ral Dawn cun vadum hminte a hun sar phah. Ral Dawn cun a zoh rero i, mawi hin a hmu tuk lawmmam. A nui hneenah, “Ka nu, hitluk i mawi le á¹­ha hi fala an um kei maw” ti`n a sut. A nu cun, “Kanni khua ah cun an um lo ding, Kawl i Tum Sing an tii mi dah tii lo cu” a tii. Cutikah Ral Dawn cun, “Ka nu, Tum Sing cu ka hawl suak ding” a tii i a nu cu a feh san ta.
Kawlrawn i Tum Sing hawl ding cun a saihli te thawn a pok suak. A vadum hminte cu a zal sungah a san cih. Kawlrawn cu a vung thleng i zautlangah fala mawi zet pakhat khi thiam tah rero in a vung hmu. Ral Dawn cun fala nui thiamtah rero lai cu a thiam tlang a vun saai sak. Fala nu cun, “Zo ha ka thiam tlang run sai?” a hun tii. Ral Dawn cun, “Keimah Ral Dawn” a rak tii. Fala nu cun, “Ziang ha na hawl?” a ti sal. Ral Dawn khal cun, ”Tum Sing an timi ka hawl” a tii. Fala nu khal cun “Keimah hi Tum Sing cu ka si” a hun tii. Ral Dawn cun a vadum hmin te ken mi kha a thupten a suahih falanu thawn a zoh á¹­him. Asinan falanu cun a vadum rah hmin te kha tlukin a hmuh lo ruangah a tlansan men ta.

A thlang deuhah fala pakhatin thiam a rak tah laalaa. Ral Dawn cun a thiamtlang cu a vun sai sak. Fala nu cun, “Zo ha ka thiamtlang run sai?” a hun tii. Ral Dawn cun, “Keimah Ral Dawn” a vun tii. Falanu cun, “Ziang ha na hawl?” ti`n a hun suh. Ral Dawn cun, ”Tum Sing an timi falanu ka hawl” a vun tii. Falanu cun, ”Keimah hi Tum Sing cu ka si” a hun tii. A vadum rah hmin te cu a hun suah sal i a thupten a zohá¹­him. Falanu cun a bang cuang lo. Ral Dawn khal cun a fala hawl mi a hmuh suak theinak dingah hmun dangah a feh sal laalaa.

Tawkfang a vung feh hnuah zautlang ah falanu pakhatin thiam a rak tah laalaa kha a hmu. A thiamtlang cu a vun saai sak thotho. Falanu cun, “Zo ha ka thiamtlang run sai?” a hun tii. Ral Dawn khal cun, ”Keimah Ral Dawn” a vun tii. Falanu cun, “Ziang ha na hawl?” a hun tii i, Ral Dawn cun, ”Tum Sing an timi ka hawl” a vun tii. Falanu cun, ”Keimah hi ka si” a hun ti. A vadum rah hminte cu a hun suah i a zohá¹­him. Cu nu cu a vadum rah hminte hnak hmanin mawi sawnin a vun hmu. Cu cun Ral Dawn cu ka mi hawl mi ka hmu ngah zo a tii i a vung leng.

Ral Dawn cun Tum Sing cu zoh rero tikah zoh khawp awk loin a mawi in a á¹­ha. Ruang le rai ah a tling i hmel á¹­ha siin a sam thlaai a mawi i a taksa pianken daanah soiselnak umloin vaan i arsi note thawn a tahá¹­him. A thawthawt hman a rem thiam nawn lo a bang. A falanu a duhnak le a hawlnak thu hman a sim thiam nawn lo i a mit thep thiam loin a zoh ko. A falanu khal cun Ral Dawn a hmuh veeten tlangval piang a si zia le rintlak mi cak a sii kha a hmu i a duhnak mit cu Ral Dawn i paarah a thleng vee. Cutin khatlam le khatlam cu mithep nawn loin an zoh aw. An mit vun a caang thei nawn lo ding a bang. Ṭong ding khal thei loin caan sau nawn caangkhai lo ten an zohawk hnu ah Tum Sing cun, “Ziangah ha Tum Sing cu na hawl?” tiah aw neem ten a hun suh.

Ral Dawn cun, “Tum Sing i á¹­hat zia le mawinak thawm a theihnak le a duhnak thu, amah hawlih an innih si a pawh suak nak thu le, a ton mi thu pawl kha thir phah le thia phahin a hun sim. Tum Sing khal cun Ral Dawn cu a duh ko. A rinsannak thu le a duhnak cu a sim i an pahnih cun duhawknak thu cu caan sau nawn an sim aw. Kum reipi le caan sau a thei aw le a ngai aw bangin duhdawtnak thu sim cawk loin an thei. Cutin an pahnih cun Tum Sing nu le pai lo feh sungah rak tlan i nei aw dingin an rel cat.

Tum Sing le Ral Dawn cu lungkimin an tiim an tuah i Ral Dawn i khawlam pan cun an pok suak. Lamziin i tluan ziang thu ha an reel ding? An tha a nuam ko. Zaan mang sihmang an ti ko ding. Tum Sing nu le pa cu zianghman an innlam thuhla an thei lo. An lo thlawh-ri i sin vate a rung ai i,

“Tum Sing le Ral Dawn an tlan aw e,
A nu le a pa nih zeitin ti lai maw?”

Tin hla a run sak á¹­heu. Tum Sing nu cun an pa cu,

“Tum Sing pa, ngai hnik law, cui vate ai cu e” a ti á¹­heu.

Asinan Tum Sing pa cun zianghmanah a siar lemlo. Khua a sim i lomi an hung tlung cu a fanuu te khui lamziin a zawh hman an thei nawn lo.

Tum Sing le Ral Dawn cu cutin nuam le lungawi in an feh vivo. Lam hla nawn an thlen hnuah tikhur pakhat colhhmun an va thleng i an cawl. Culai ah Tum Sing cu a tekte a hngilhmi kha a vun thei sal. Tum Sing cun a seherh ruagah Ral Dawn in, “Ka va la sal ding. Hinah hin rak um aw. Pinu a rat pang a sii le rak besawn aw hlah law. Cu lole a lo deh ding” ti`n a tiam ta hnu ah haipi paar thingbuk sungah a thuh ta.

Ral Dawn tlang a liam veeten pinu cu a ra ngaingai. Tikhurah cun kholhawk a tum. Tikhur sung cu vun zoh khaw mi-thlam pakhat a hmu. Amah a si ding kha a zum i mawi nawnin a theiawk ruangah,

“Pinu a hmu a sia a thla a sia in va ti
Keimai` zohah á¹­ha na didiau” a tii.

Cu tii i pinu in á¹­ha lutuk le mawi tukin a hmuhawk i a porhawknakle a hngalnak kha a tluunih sin a rak theitu Tum Sing cun tuar har a ti nasa. Ral Dawn in le rak besawn aw hlah. A lo hmuh le a lo deh ding a ti ta si. A caang ngam lo. Asinan pinu cun a thlam cu a bih zok rero i,

“Pinu a hmui a sia a thla a sia in va ti
Keimai` zohah á¹­ha na didiau” a ti sal thotho. 

Cutiih pinu ih a porh awk tuk lawmmam kha Tum Sing cun a tuar aw thei nawn lo i,

“E he heu heu
Mi hmui ka hmui ti tete
Mi thla ka thla ti tete” a tii i a run hnihsan.

Pinu cu a thin a phang. Hai paarin á¹­ong a thei. A zoh rero i a hmu thei lo. Pinu cun tili sung cu a zoh i hmasa bangin a á¹­hatnak le a mawinak cu a uangaw siinsiin. Tum Sing khal cun a run hnihsan laalaa. Pinu cun a hun zoh sal i Tum Sing cu a hun hmu. Pinu mit khalah Tum Sing cu a mawi ko. Hai paar i a to a hmuh cun vaancung fala iangin a hun zoh. Pinu khal cu a hung kai thlang i Tum Sing i hneenah cun, “Falanu, kan hrik kan zoh aw kei” a hung tii. Tum Sing cun, ”Kei hrik ka nei lo” a rak ti san. Asinan, ”Keimah tal i zoh aw” tin a fial thotho. Tum Sing cun eel ngaihnak um hlah khaw pinu i lu cu a vun kau i a hrik cu a zoh. Cutluk hrik tam zia cu. A hrik cu a sam hnakin a tam deuh tii tlakin an vak hluahhlo. Tum Sing cun a kaih hman a kaai ngam lo. An tum si, an tam si. Vok hrik tiatia in a lu khatin an um. Asinan “Tum Sing cun, “Hrik na nei lo” a tii san men.

Pinu cun, “Kei i zoh thluh le nang ka lo zoh vee ding” a tii i Tum Sing i lu cu a kaau sak vee. A zoh a zoh i a tukkhur sungah hrikhmaai fate a um, rak caang aw hlah, ka hrukpi-in ka run coih ding” a tii i a tukkhur cu a dawh sak. Tum Sing cun, “Tawk seh, a na tuk” a ti cing nan pinu cun, “Caang aw hlah, ka la suak zik thlang” a tii i a dawh siinsiin. Tum Sing khal cun a na tuk i tuar thei nawn loin a thi ta. Pinu cun a sa a ei thluh hnu ah Tum Sing i thuamhnaw kha a rak hruh. Tum Sing i thi cu leilungah forkhat te a for sual i hai ah a keuh ta.

Ral Dawn cu a tha neih hmuahhmuah suahin a tlan zok rero. Khatlamah Tum Sing nu le pa kha loin an ra tlung man pang a sii le in kaai ding tii a phang. Khatlamah a rei deuh pang a sii le pinu kha a ra dingih a falanu a rak that ding tii le a phang fawn. A awm sungin a thaw cu meisa bangin a alh-in a alh suak. Asinan a thih tha a suah i a zuam siinsiin. A tekte cu a vung la ngah i, a kir lam siinsiin cu fehlam hnakin a cak deuh. A zuanin a zuang tii tlakin a cak. Tikhur cu a rak naih i hai par cu a rak cuan zok rero nan a falanui hmuihmel te a lang nawn lo. A hnuai a ra thleng i pinu siar lo midang zohman a hmu lo. Pinu cu Tum Sing i thuamte kha a rak hruk i mawi ti aw zetin a rak bih aw rero. Ral Dawn cun, ”Ka pi, Tum Sing na hmu maw?” tin a sut. Pinu khal cun “Keimah hi Tum Sing ka si” a ti. Pinu in a rak that ngah zo tii cu a thei thlang.

Ral Dawn cun pinu cu, “Ziangah saw na kut khatlam a bul?” a tii. Pinu cun, “Ziangtik ha Ral Dawn thawn kan pomawk ding tii hngak i thing le lung ka rak kuahnakah a bul” a ti. “Ziangah ha na ke a bul” tin a sut laalaa. Pinu cun, “Ziangtik ha Ral Dawn thawi kan kalhrol awk ding tii hngak i thing le lung ka rak kalhrolh nakah” a ti laalaa. Ral Dawn cun, “Ziangah ha na mit khatlam a cawt” a ti fawn i Pinu khal cun, “Ziangtik ah ha Ral Dawn a ra thlen ding tii i khua ka rak con nakah” a tii laalaa fawn.

Cutikah Ral Dawn cun, “Cu tii a sii le kan tlung ding” a tii i pinu cu a khor i an tlung phei. Kawl i deng tiang a thlen hnawh i fala mawi le á¹­ha nupi ah tin a zuam rero nak i lakah pinu thawn ke bai le mitcaw, kut lo hmuah thawn an hung khor aw cu thin le khi ziang ha a bang ding. Ral Dawn i ra thlen ding cu a khawpi pawlin an rak hmuak. Mothar ra thleng ding cu an hngakhlap cio. Ral Dawn tei nupa ra thleng an hmuh cun, “Phui law, pinu” an tii i an cil an phui i an zaaten an tlanhlo san thluh. Zo lai ha a nupi ding tinak i lakah pinu ngelcel thawi va khor awk cu zohman in an lungawi pi thei nawn lo. Ziangaw tii á¹­ha. Ral Dawn thawn cun an um khat i nitinin lo ah an feh tlang á¹­heu.

Nikhat cu Ral Dawn tei khua pawl cu an khawsenin ram an tawi. An feh an feh i pinu le Tum Sing i tonawknak tikhur, colhhmun kha an thleng i an bang tuk ruangah an cawl. Tum Sing i thi fornak hmun i hai a keuh mi te khan pumkhat te lawng rah a rak nei. Cui hai rah cu an ha a hio i saai thlak an tum rero nan zohmanin an ngah thei lo. Ral Dawn cun a thok i, “Kei cu ruah lo te le don lo te ruat hlah ningla cu ka ngah ding nan” a tii. Cutikah a rualpi pawl cun, “Don le don tlang, ruah le ruah tlang, sai mai aw” an tii. Hun sai na khaw hai hmin te cu a rung tla. Ral Dawn cun, “Kei cu ka ei lo ding, asinan a mu kha i pe au” a tii i a mu cu a phur tlung i a dihriahah a thiat ta.

Ral Dawn tei nupaa cu nitinin lo an feh á¹­heu. An lomi tlun hlaanah dihriah i a haimu ret mi kha a rung tum aw i, “Cukcu khaulau suak uh law, sum deen i hruan uh, nan pu Ral Dawn a ril rawng aw pei khaw, ral rak son kung” a tii i mi hrek sum deng na, mihrek ti khai na, an á¹­hen aw i rawl an rak suan sak thluh.

Zaantin cutin rawl a rak suang aw á¹­heu. Ral Dawn cun a tlunin “Zo ha rawl i rak suansak tu” tin a innhnen pawl cu a sut hai. An hmuansak nu in keimah a ti tawk, an hmuanthlang nu-in keimah a tii tawk zaantin an thleng aw ringring. Cutin hmuansak le hmuanthlang te thawn rawl an ei tlang ringring á¹­heu. Zaankhat cu Ral Dawn in cutivek i thil um kha a zum thei nawn lo i an innsung cun a bawh thup. Zaanlam khua a siim cun haimu te cu a rung tla i “Cukcu khaulau suak uh law, sum deen i hruan uh, nan pu Ral Dawn a rilrawng pang pei khaw, rawl rak son kung” a hun tii sal i zan dang bangin hna cu an á¹­uan cio hai.

Haimu sungih sin Tum Sing kha a ra suak. Ral Dawn cun a rak hmu i a thupten caang loin a hung tho i falanu cu a taitanin a pom hrem. Falanu khal cun, “I thlah aw, nan nu pinu in i that pang ding” a tii. Asinan Ral Dawn in “Ziangti hmanin ka lo thlah thei nawn lo ding” a ti san. Cutin a tal thei nawn lo tiangin a kaih taang ta. Ral Dawn cun kawlnam samseu in a tat hriam hnu ah meihawl dum in a rawt ta. Cun, pakhat hrangah a tii i hnahcang kawr a lak i dar in mawi zetin a tuam. Pinu cu lo-in a hung tlung i Tum Sing le Ral Dawn cun inn an rak khar i an rak on duh lo. “Ral Dawn inn i ra ong aw” a tii. “Ka ni thawn kan kalhrolh aw lai” a rak tii. Tawkfangah ”Inn i ra ong aw” a ti thotho. ”Ka pi thawn an kalhrolh aw lai” a rak tii san laalaa. Pinu cu a thin a heng i “Ka pi ka pu nan va tii, ka ni ka rang nan va tii, Tum Sing Ral Dawn kalhrolh aw thialthuai na uh ci” a tii i sangka cu a vun sirhbal i a vung lut.

Ral Dawn cun a nupi pahnih kha a ko khawm hai i, “Pinu, nang ka nupi ngai ah a á¹­ha deuh le a mawi deuh hi hmang aw” a tii i dar i tuam mi nam kha a hman. Tum Sing kha, “Nang ka nu sun deuhah kawlnam se deuh hi hmang aw” a tii i sat aw dingin a fial. “Pinu kha nupi ngai deuh ah sat hmaisa aw” a ti. Pinu cun a hun thok i, “Tum Sing ka saat, ka saat, pha co” a tii i a liang khatlam cu a hi sah i zianghman a poi lo. Tum Sing cun a thok ve i, “Pinu ka saat, ka saat, phaw mawm” a tii i pinu i liang khatlam cu a tla bal. Pinu cun a thok sal i, “Tum Sing ka saat, ka saat, pha co” a ti laalaa. Zianghman a poi lo. Tum Sing in a hun thok sal i, “Pinu ka saat, ka saat phaw mawm,” a tii i a liangkhat a tlabal laalaa i pinu cu a thi. A ruak cu an hmuancarah an phum i Saisua (hnahcang) ah a hung keuh. Saisua khi pinu i ruak a si an tii.

Cutin Tum Sing le Ral Dawn cu manglam thil bangin an tongaw sal i nuu le paa in á¹­haten an um khat sal. Nikhat cu kawlah ci phur dingin an khawsenin an pok. Ral Dawn khal cu a poksuak ve. An ciphur hung tlung ding cu rak hmuak ding le sawng dingin an innhneen nupinu pawl kha an tum. Tum Sing khal Ral Dawn cun “I rung hmuak duh aw hlah” a ti nan, an innhneen midang an tum cio ruangah hmuah a tum vee. Suncaw fuun nakah hnahthing a hawl i an hmuancar i siasua hnah kha a va la. Namte a ken lo ruangah a kut in a sik. Asinan a hrite in a awk i a sik tan thei lo. A mang a bang i a ka-in vun piat na khaw a lei a rak ah tan. Tum Sing cu thi le hnai thawn a á¹­ong hman a á¹­ong suak thei nawn lo i, “Dah dah dah” tin an biak khal le a sawn hai. Saisua hnah cu ka-ih kei a tha lo, pinu i ruak a sii ruangah an rak tii.

Tum Sing cu a awdah cingte thawi an pa hmuak cun a vung pok vee. Ciphur pawl khal cu an hung tlung vee i anmah le an pasal cio thil cu an sawng. Tum Sing khal cun Ral Dawn i thil cu a sawng vee. Cutin Tum Sing le Ral Dawn cu lungawi nuamin nisuah le nitlak hman thei man nawn loin sankhat nunnak par cu an run tlaan sal.


Photo Credit: https://mnch.uoregon.edu/collections-galleries/east-burma-collection
Credit/Recopy:
Ting Hlei Thang,"Tum Sung le Ral Dawn" (Blogspot July 10, 2015, Access on 27 June, 2023 3:00pm)

Post a Comment

Previous Post Next Post

Contact Form